PRAVNI ZAPISI • Godina XII • br. 1 • str. 29-61
INTERPRETACIJA I KONSTRUKCIJA: PRILOG RAZMATRANJU RAZLIKE IZMEĐU PRIMJENE PRAVA I STVARANJA PRAVA
Prof. dr Bojan Spaić
Vanredni profesor, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu
e-mail: bojan.spaic@ius.bg.ac.rs .
.
Pravni zapisi, br. 1/2021, str. 29-61
Originalni naučni članak
KLJUČNE REČI
tumačenje prava, primjena prava, stvaranje prava, interpretacija, konstrukcija, kognitivizam, skepticizam, tekstualizam, intencionalizam
APSTRAKT
U okviru svojih redovnih aktivnosti sudovi pripisuju značenja pravnim tekstovima da bi utvrdili normativnu situaciju stranaka u sporu. Aktivnost pripisivanja značenja pravnim tekstovima od strane sudova uobičajeno nazivamo autoritativnim tumačenjem prava. U velikom broju slučajeva, značenje koje tekstu pripisuje sud na različite načine odstupa od onoga što bi laici, pa čak i pravnici očekivali, a sama odstupanja se u pravnoj teoriji objašnjavaju na različite načine. U svrhu objašnjenja koriste se pojmovi stvaranja i primjene prava, ekstenzivnog i restriktivnog tumačenja, secundum, praeter i contra legem presuđivanja. U ovom radu se pak razmatraju shvatanja interpretacije, konstrukcije i njihovog odnosa, kao moguća objašnjenja situacija u kojima autoritativno tumačenje odstupa od očekivanja stručne i laičke javnosti. U tu svrhu, izlažu se savremena tekstualistička i intencionalistička (kognitivistička) shvatanja interpretacije i konstrukcije i upoređuju se sa savremenim skeptičkim shvatanjima. Uprkos jednostavnosti i intuitivnoj prihvatljivosti nekih kognitivističkih stanovišta, pokazuje se da skeptička shvatanja daju bolju teorijsku osnovu za razmatranje primjene i stvaranja prava od strane sudova. Samo razlikovanje između interpretacije i konstrukcije pokazuje se kao korisno teorijsko oruđe za objašnjenje postupanja sudova, kao i za preciziranje postojećih teorijskih razlikovanja.