PRAVNI ZAPISI • Godina XVI • br. 1 • str. 87–118

OPŠTI ZAKON O UNIVERZITETIMA IZ 1954. GODINE:  PRVI POSLERATNI ZAKON O VISOKOM ŠKOLSTVU U JUGOSLAVIJI I NJEGOVI DUGOROČNI EFEKTI, Prvi deo

Dejan Popović

Profesor emeritus, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
e-mail: dejan.popovic@ius.bg.ac.rs
ORCID ID: 0002-6543-7858

Zoran S. Mirković

Redovni profesor, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
e-mail: zoranm@ius.bg.ac.rs
ORCID ID: 0009-0002-1238-5414

Pravni zapisi, br. 1/2025, str. 87-118
Originalni naučni članak
DOI: 10.5937/pravzap16-58015

KLJUČNE REČI

Opšti zakon o univerzitetima, svojstvo pravnog lica, univerzitetski savet, rektor, univerzitetska uprava, dekan, univerzitetski nastavnici, studenti, Savez komunista Jugoslavije.

APSTRAKT

Posle raskida sa SSSR, jugoslovenski komunisti su počeli da grade drukčiji model socijalizma, u kojem bi visoko obrazovanje dobilo određenu autonomiju, a oni sačuvali monopol vlasti. Od 1952. do 1954. godine vođena je široka rasprava u koju su, pored državnih funkcionera, bili uključeni i univerzitetski profesori i profesionalna udruženja. U njoj su pretresana pitanja nove organizacije univerziteta i fakulteta, uticaja države u upravljanju tim ustanovama, izbora nastavnika i dr. Godine 1954. Savezna narodna skupština donela je Opšti zakon o univerzitetima, koji je odmah postao primenjiv. Tim zakonom su univerziteti i fakulteti dobili status pravnih lica i pravo da donose statute. Njima su upravljali savet (u kojem su profesori i država /sa studentima/ imali po 50% glasova), rektor/dekan i univerzitetska/fakultetska uprava. U državama sukcesorima ex-Jugoslavije i danas se oseća uticaj ovog zakona, a u Srbiji, Hrvatskoj i Severnoj Makedoniji i dalje fakulteti imaju status pravnog lica.